ولایت یكی از اركان مهم دو مذهب تشیع و تسنن می باشد و از دیدگاه‌های گوناگون قابل بررسی است. در این پایان‌نامه، مقایسه ای اجمالی صورت گرفته و آرای شیعه و اهل سنت در مورد ولایت بیان گردیده و سعی شده بدون ترجیح نظر یك مذهب بر مذهب دیگر، فقط آرای موافق و مخالف مطرح شود؛ و نیز انواع ولایت در قرآن و مفاهیم و مصادیق آن با عنایت به آیات شریفه‌ای كه در ارتباط با ولایت، مورد بحث می باشند مدنظر بوده است.

از جمله نتایج به دست آمده از این تحقیق می توان به موارد زیر اشاره نمود:

1. توجه و حساسیت فوق العادة پیروان مذهب امامیه نسبت به امر ولایت و پافشاری در اثبات حقانیت اعتقاد خویش.

2. استدلال و نظم فكری اسماعیلیه برای اثبات ادعایشان در مورد جانشینی امام جعفر صادق (ع) و سلسلة امامان مستور.

3. عقیدة شیخیه در مورد ركن رابع و وجه اختلافی كه در مورد اعتقاد به وجود امام عصر (عج) با امامیه دارند.

4. اصالت مهدویت در میان پیروان مذهب امامیه و اهل سنت و وجه اختلاف بین این دو مذهب دربارة غیبت امام عصر (عج).

5. وجه اشتراك همة عرفای سنی و شیعه دربارة ولایت علی (ع) و صلح كلی كه در امر خاتم‌الاولیا دارند.

6. آشنایی مختصر با نظرات محیی‌الدین ابن عربی دربارة ولی، ولایت و ختم الاولیا.

فهرست مطالب

چكیده

مقدمه

فصل اول: ولایت در قرآن

مقدمه

1-1 ولایت خدا بر مخلوقات

1-1-1 معنای لغوی ولایت

1-1-2 معنای لغوی ولی

1-1-3 معنای اصطلاحی ولایت

1-1-4 معنای اصطلاحی ولیّ

1-1-5 واژه ولایت در قرآن

1-1-7 ولایت تكوینی خداوند

1-1-8 ولایت تشریعی خداوند

1-1-9 تفاوت ولایت تكوینی و تشریعی خداوند

1-1-10 ولایت عام

1-1-11 ولایت خاص

1-1-12 ولایت خاصه با واسطه و بی‌واسطه

1-1-13 ولایت اخصّ

1-2 ولایت مخلوق نسبت به هم

1-2-1 ولایت بشری یا ولایت انسان‌ها نسبت به یكدیگر

1-2-2 ولایت خاص رسول اكرم (ص) و مؤمنینی كه در حال ركوع در راه خدا انفاق می كنند.

1-2-3 ولایت مؤمنین بر مؤمنین

1-2-4 ولایت اصناف خاص فقهی

1-2-5 ولایت كافران بر مؤمنین

1-2-6 ولایت ملائكه بر انسان‌ها

1-2-7 ولایت شیاطین نسبت به انسان

1-2-8 نمودار بحث ولایت در رسالة حاضر

فصل دوم: ولایت و رابطة آن با امامت

مقدمه

2-1 امامت

2-1-1 امام در لغت

2-1-2 معانی امام در قرآن

2-1-3 امامت نزد امامیه

2-1-4 رابطة ولیّ، نبیّ و رسول

2-1-5 فرق بین رسول و نبی و امام

2-1-6 مقام ولایت قابل وصول برای همگان است

2-1-7 امامت و تشیع

2-1-7-1 اهمیت امامت

2-1-8 تحكیم ولایت

2-2 وصایت و غدیر خم

2-2-1 عقیدة وصایت و جانشینی حضرت علی (ع)

2-2-2 حدیث یوم الدّار

2-2-3 حدیث منزلت

2-2-4 حدیث غدیر

2-2-5 حدیث ثقلین

2-2-6 حدیث لوح

2-2-7 ولایت تشریعی و تكوینی در نبوت و امامت

2-2-8 انواع ولایت تشریعی

2-2-8-1 تفویض تشریع احكام

2-2-8-2 زعامت سیاسی و اجتماعی

2-2-8-3 ولایت در اموال عمومی

2-2-8-4 مرجعیت در معارف و احكام اسلام

2-2-9 ولایت تكوینی

2-2-10 علی (ع) و مسئلة وصایت از دید عرفانی اهل سنّت

2-2-11 واقعة غدیر خم

2-2-12 غدیریه‌ها

2-3 ولایت فقیه

2-3-1 ولایت فقیه از نظر شیعه

2-3-2 سخنی از مرحوم آیت الله بروجردی (ره)

2-3-3 نظر امام خمینی (ره) دربارة ولایت فقیه

2-3-4 ولایت اعتباری

2-3-5 ولایت تكوینی امام معصوم از دیدگاه حضرت امام خمینی (ره)

2-3-6 نظر شیخ مفید (ره)

2-3-7 نظر شیخ مفید (ره) دربارة اقامة حدود

2-3-8 نظر محقق كركی (ره)

2-3-9 دیدگاه قرآن و حدیث دربارة حكومت فقیه

2-3-9-1 حدیثی از اهل سنّت دربارة خلافت

فصل سوم: آیات ولایت در تفاسیر شیعه و سنّی

مقدمه

3-1 آیة كمال دین و اتمام نعمت

3-1-1 زمان و سبب نزول آیه

3-2-1 آیة ولایت

3-1-3 زمان و سبب نزول آیه

3-1-4 آیة تبلیغ

3-1-5 زمان و سبب نزول آیه

3-1-6 اشعار صفی علیشاه در شأن آیات مذكور

3-2 ولایت در نهج‌البلاغه